Co to jest insulinooporność i jak z nią żyć?

Obniżona wrażliwość organizmu na działanie hormonu odpowiedzialnego za regulację poziomu cukru we krwi, czyli insuliny to insulinooporność. Niestety może ona doprowadzić do cukrzycy typu 2 oraz wielu innych groźnych dla zdrowia i życia chorób. Cukrzyca to ogromny problem, z którym boryka się już kilka milionów Polaków. 

Niestety liczba chorych na insulinooporność oraz cukrzycę, zwłaszcza typu 2, z roku na rok rośnie. Ryzyko insulinooporności jest największe u osób z nadwagą i otyłością, ponieważ nadmiar tkanki tłuszczowej sprawia, że organizm traci naturalną wrażliwość na insulinę. Do insulinooporności mogą predysponować również czynniki genetyczne oraz przyjmowanie niektórych leków. Rozpoznanie obniżonej wrażliwości na insulinę, wcale nie oznacza, że jesteśmy w przyszłości skazani na zachorowanie na cukrzycę. Możemy uniknąć choroby, konieczna jednak będzie zmiana trybu życia na zdrowszy. Sprawdź, skąd się bierze insulinooporność i jak z nią żyć.

Jakie są przyczyny insulinooporności?

Insulinooporność w istocie nie jest osobną jednostką chorobową, a częścią tak zwanego zespołu metabolicznego, który stanowi szereg powiązanych ze sobą nieprawidłowości. O zespole metabolicznym mówimy, gdy u pacjenta występują takie choroby jak otyłość, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia gospodarki lipidowej (hipercholesterolemia, podwyższony poziom trójglicerydów we krwi), a poziom glukozy na czczo jest wyższy niż 100 mg/dl.

Do najczęstszych przyczyn insulinooporności zaliczamy:

Nadwaga i otyłość

Znacznie zwiększone ryzyko insulinopoprności oraz cukrzycy typu 2 występuje u osób, których BMI jest wyższe niż 30. Nadmiar tkanki tłuszczowej w organizmie jest groźny dla zdrowia, ponieważ produkuje ona substancje hormonalne o działaniu przeciwstawnym do insuliny, wobec czego niwelują one jej działanie na organizm. Tkanka tłuszczowa wydziela również bezpośrednio do krwi tak zwane wolne kwasy tłuszczowe. Jeśli występują one w nadmiarze, to organizm w pierwszej kolejności zaczyna zużywać je jako źródło energii dla procesów życiowych. Oznacza to, że nie zużywa na bieżąco dostarczanej z pokarmem glukozy, co powoduje wzrost jej poziomu we krwi i konieczność ciągłego zwiększania produkcji insuliny.

Obecność w organizmie nadmiaru hormonów o działaniu przeciwstawnym do insuliny może być spowodowane poważnymi stanami chorobowymi, przykładowo:

• nadmiar kortyzolu w przebiegu choroby Cushinga,
• wysoki poziom hormonu wzrostu w akromegalii,
• hormony tarczycy w nadczynności tarczycy,
• nieprawidłowy poziom parathormonu w przebiegu pierwotnej nadczynności przytarczyc,
• nadmiar androgenów,
• wysoki poziom glukagonu.

Płeć

Zwiększone ryzyko insulinoporności występuje u mężczyzn, ponieważ to właśnie u nich najczęściej diagnozowana jest otyłość brzuszna, która szczególnie predysponuje do rozwinięcia się zmniejszonej wrażliwości organizmu na insulinę.

Wiek

Ryzyko zachorowania zarówno na insulinooporność, jak i na cukrzycę typu 2 wzrasta wraz z wiekiem.

Wysokokaloryczna dieta

Niestety żyjemy w czasach, kiedy wiele osób każdego dnia sięga po niezdrową mocno przetworzoną żywność bogatą w tłuszcze nasycone, cukier, syrop glukozowo-fruktozowy, sól oraz różnego rodzaju wzmacniacze smaku i konserwanty. Prowadzi to do nadwagi, a z czasem otyłości, oraz licznych zaburzeń metabolicznych w organizmie.

Niska aktywność fizyczna

Prowadzimy coraz bardziej siedzący tryb życia. W pracy całe dnie spędzamy przed ekranem komputera, a po powrocie do domu zasiadamy przed telewizorem. Na co dzień używamy windy i wszędzie jeździmy samochodem. Jesteśmy przepracowani i przemęczeni. Bardzo często nie starcza nam czasu ani siły nie tylko na regularne uprawianie sportu, ale nawet na zwykły codzienny spacer. Tymczasem codzienna umiarkowana aktywność fizyczna jest niezbędna dla zachowania zdrowia i ma niebagatelny wpływ na funkcjonowanie wszystkich układów naszego ciała.

Leki o działaniu diabetogennym

W przebiegu niektórych chorób konieczne jest przyjmowanie leków, których działania uboczne mogą predysponować do zmniejszenia wrażliwości tkanek na działanie insulin, oraz negatywnie wpływać na procesy metaboliczne zachodzące w organizmie. Do takich leków należą na przykład:

• inhibitory proteazy HIV,
• diuretyki pętlowe,
• diuretyki diazydowe,
• blokery kanału Ca,
• glikokorytkosteriody,
• leki hormonalne, w tym również tabletki antykoncepcyjne.

Używki

Zwiększoną liczbę zachorowań na insulinooporność odnotowano u osób palących papierosy oraz pijących alkohol.

Ciąża

Zmiany hormonalne w organizmie w połączeniu z otyłością oraz nieprawidłowymi nawykami żywieniowymi, powodują, że zwiększone ryzyko obniżenia wrażliwości na insulinę występuje również u wielu kobiet w okresie ciąży oraz tuż po porodzie.

Jakie są objawy i następstwa insulinooporności?

Niestety w Polsce żyje wiele osób z niezdiagnozowaną obniżoną wrażliwością na insulinę oraz również z niewykrytą i nieleczoną cukrzycą typu 2. Dzieje się tak, ponieważ obie te choroby bardzo często są utajone, a ich objawy są na tyle niespecyficzne, że nie skłaniają pacjenta do wizyty u lekarza i wykonania badań.

O insulinnoporności mogą świadczyć różnego rodzaju nieprawidłowości w organizmie. Należą do nich na przykład:

• podwyższony poziom cholesterolu we krwi,
• zbyt duża ilość trójglicerydów we krwi,
• nadciśnienie tętnicze,
• podniesiony poziom kwasu moczowego we krwi,
• otyłość typu androidalnego, czyli brzuszna.

Kluczem do wczesnego wykrycia choroby i podjęcia kroków zaradczych jest baczna obserwacja swojego organizmu i regularne wykonywanie podstawowych badań kontrolnych takich jak pomiar masy ciała, morfologia krwi, poziom cholesterolu, czy glukozy we krwi. Niestety nadal często zaniedbujemy badania profilaktyczne i nie dbamy należycie o swoje zdrowie na co dzień, tymczasem nieleczona insulinooporność może prowadzić do wielu bardzo poważnych następstw zdrowotnych.

Sprawdź, do jakich chorób może doprowadzić nieleczona insulinooporność:

Cukrzyca typu 2

Zmniejszona wrażliwość tkanek na insulinę powoduje konieczność ciągłej wzmożonej jej produkcji przez trzustkę, co bardzo obciąża ten organ. Dochodzi do wyczerpania trzustki i zmniejszenia efektywności jej pracy, a co za tym idzie spadku ilości produkowanej insuliny, co prędzej czy później, musi skończyć się trwale podwyższonym poziomem cukru we krwi. Wtedy właśnie pojawiają się objawy cukrzycy typu 2, która jest chorobą niezwykle groźną dla zdrowia i życia.

Zespół policystycznych jajników PCOS

Badania wykazały, że nadmierne wydzielanie insuliny może stymulować jajniki do produkcji zbyt dużej ilości męskich hormonów płciowych, co u osób z genetycznymi predyspozycjami, prowadzi do rozwinięcia się zespołu policystycznych jajników.

Choroby układu krwionośnego

Nieprawidłowości metaboliczne związane z gospodarką węglowodanową oraz lipidową, prowadzą nieuchronnie do rozwoju miażdżycy oraz nadciśnienia tętniczego. Jest to przyczyną szeregu zagrażających życiu stanów chorobowych związanych z funkcjonowaniem serca i całego układu krwionośnego jak na przykład zawały, udary, choroba niedokrwienna, zaburzenia rytmu serca, zakrzepica.

Niealkoholowe stłuszczenie wątroby

Niestety przewlekłe stany zapalne wątroby wynikające z jej stłuszczenia u osób niespożywających alkoholu, nie należą wcale do rzadkości. Diagnozuje je się bardzo często u osób borykających się z nadwagą oraz otyłością, ze względu na to, że nadmiar komórek tłuszczowych jest transportowany do wątroby. Ulegają one procesowi utleniania, w wyniku którego powstają szkodliwe produkty przemiany materii, wywołujące stan zapalny tego narządu.

Na czym polega leczenie insulinooporności?

Pierwszym krokiem do wczesnego wykrycia choroby i zapanowania nad nią jest regularne wykonywanie badań profilaktycznych. Powinniśmy się nim poddawać co najmniej raz w roku, a jeśli cierpimy na jakąś chorobę przewlekłą, wówczas co najmniej raz na 6 miesięcy. Jeśli podstawowe badania wykażą nieprawidłowości na przykład podwyższony poziom glukozy we krwi i nieprawidłowym lipidogram, wówczas zostaniemy skierowani na dalsze badania.

Diagnostyka insulinooporności opiera się na kilku prostych badaniach. Zaliczamy do nich:

Doustny test obciążenia glukozą

W trakcie badania pacjent przyjmuje doustnie określone dawki glukozy, po czym jest poddawany badaniu krwi, co pozwala ocenić intensywność wydzielania insuliny w organizmie, szybkość regulacji poziomu cukru we krwi oraz wchłaniania glukozy przez tkanki.

Metoda HOMA (Homeostatic Model Assessment)

Polega na określeniu poziomu glukozy oraz insuliny w próbce krwi pobranej od pacjenta, a następnie wyliczeniu wskaźnika insulinooporności HOMA-IR, na podstawie odpowiedniego wzoru.

Metoda klamry metabolicznej

Badanie to ma na celu wyznaczenie tak zwanego parametru GIR, czyli prędkości wlewu glukozy. Pacjentowi podczas wykonywania badania podaje się jednocześnie w kroplówce glukozę i insulinę. Ilość podawanej insuliny jest stale taka sama, a glukozy ulega zmianie. Choć jest to najlepsza i najdokładniejsza metoda diagnozowania insulinoporności oraz określania jej stopnia, to w praktyce jest ona stosowana bardzo rzadko, ze względu na wysokie koszty badania.

Leczenie insulinooporności jest ściśle uzależnione od jej przyczyn. Jeśli borykamy się z wysokim poziomem hormonów przeciwstawnych do insuliny, to konieczne jest określenie przyczyn takiego stanu i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Z kolei, jeśli organizm wykazuje obniżoną wrażliwość na insulinę w wyniku długotrwałego przyjmowania określonych leków w przebiegu choroby przewlekłej, wówczas konieczna jest modyfikacja dawki przyjmowanych lekarstw lub ich zmiana na inne. W przypadku występowania najczęstszej przyczyny insulinooporności, czyli nadwagi lub otyłości, konieczne jest jak najszybsze ustabilizowanie masy ciała. W tym celu konieczna jest zmiana trybu życia. Warto skorzystać z pomocy dyplomowanego dietetyka. Powinniśmy również zdecydowanie zwiększyć poziom naszej aktywności fizycznej. Zacznijmy choćby od codziennych 30- minutowych spacerów, z czasem, gdy nasz kondycja się poprawi, zwiększając intensywność wysiłku. Warto skorzystać z konsultacji z fizjoterapeutą oraz trenerem osobistym.

Insulinooporność można wyleczyć. Kluczem do zdrowia jest zdiagnozowanie przyczyny choroby i podjęcie odpowiedniego leczenia, a także bardzo często radykalna zmiana nawyków żywieniowych i trybu życia na zdrowszy i bardziej aktywny.